Ym de Roos wilde graag kleiner wonen. Zij woont nu alleen in een te groot huis. ‘Ik ben de zeventig net gepasseerd en zoek een plek waar ik actief kan blijven maar wel prettig ouder kan worden.’ Ze is op veel verschillende plekken gaan kijken maar kon niets geschikts vinden. Totdat ze één van de drijvende krachten achter de wooncoöperatie De Binnenhaven tegenkwam. ‘Ik was meteen verkocht’, vertelt Ym.
‘Met name door haar en de andere mensen van het initiatief. Enthousiast, gedreven en met een fantastische visie: samen leven, met mensen met en zonder beperkingen, met meerdere generaties wonen in een duurzame omgeving met oog voor elkaar. Dat wil ik ook.’ Bewoners zijn geen mantelzorgers maar zullen wel goede buren zijn. Het gaat erom dat ieder de regie houdt over zijn of haar leven.
Winnaar prijsvraag Who cares
De Binnenhaven is voortgekomen uit de prijsvraag Who Cares, die voormalig rijksbouwmeester Floris Alkemade samen met stichting Humanitas en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, in 2017 had uitgeschreven. ‘Het concept van De Binnenhaven is vijf jaar geleden bedacht door zorgfilosoof Bart Lammers en architect Peter van Assche van bureau SLA’, vertelt Birgit Oelkers, die procesbegeleider is. ‘Zij hebben dit concept uitgewerkt en ingestuurd.’ Het idee won de prijsvraag en het plan wordt nu door de leden, samen met de architecten van bureau SLA co-developer Jasper Klapwijk van Kantelingen en community builder Birgit Oelkers van Plan van & Aanpak, verder gebracht.
Hedendaags hofje
Het gaat om 90 tot 100 verschillende typen woningen die duurzaam en zoveel mogelijk levensloopbestendig zijn. Het zijn sociale- en vrijesectorhuurwoningen die rondom een gemeenschappelijke binnentuin staan. Zo krijgt De Binnenhaven het karakter van een hedendaags hofje waar bewoners zich veilig voelen en er volop mogelijkheden zijn tot contact. Tien woningen zijn bestemd voor mensen met beperkingen, die niet geheel zelfstandig kunnen wonen. Dit ‘vriendenhuis’ is te vergelijken met een ouderinitiatief. Zij wonen in studio’s en hebben een eigen gemeenschappelijke ruimte, maar maken wel gewoon onderdeel uit van de Binnenhaven.
Gemeenschapsvorming
Birgit heeft jarenlange ervaring in het begeleiden van groepen en het vormen van gemeenschappen. Die kennis en ervaring komt in De Binnenhaven goed van pas. Al staat er nog niets. ‘Gemeenschapsvorming begint meteen bij de start.’ Nu al zijn er diverse werkgroepen actief: rond de communicatie, fondsenwerving, ledenwerving. Ym is actief in het welkomstcomité dat zich bezighoudt met geïnteresseerden. ‘We vragen hen wat zij willen bijdragen, waar ze van houden, wat zij leuk vinden om te doen. Zo krijgen we beeld of het een goede match wordt. Meestal selecteert het zichzelf: mensen die niet passen, haken zelf af.’ ‘Mochten we twijfelen dan kunnen we dit voorleggen aan twee externe raadgevers’, vult Birgit aan.
Niet achter de geraniums
Op houten visjes, gemaakt door The Crazy Smile met regionaal hout, hebben de bewoners opgeschreven wat zij belangrijk vinden aan het wonen in de Binnenhaven. Birgit: ‘Samen en toch autonoom’, dat kwam duidelijk naar voren. En ook: ‘Geen enkele bewoner hoeft ongewild achter de geraniums.’ De visjes met spreuken en leuzen krijgen zeker een plek als de woningen er staan. De overige waarden die de groep bewoners belangrijk vinden zijn: inclusiviteit, democratie, wederkerigheid, duurzaamheid, saamhorigheid. Ook diversiteit is een belangrijke waarde. ‘Daar moet je wel op sturen’, zegt Birgit.
Draagkracht
Ieder doet mee op basis van draagkracht. Alle bewoners stoppen een paar uur per week tijd in de Binnenhaven. ‘Natuurlijk zullen er altijd bewoners zijn die ‘meeliften’, dus weinig inzet tonen. Maar dat houd je toch.’ De ervaring van Birgit is dat de meeste bewoners zich enorm inspannen. ‘Soms moet je je verwachtingen bijstellen. Ik adviseer dan om realistisch pragmatisch te zijn. Kijk wat er wel gebeurt en concentreer je daarop en stimuleer de mensen die willen. Dat is echt het overgrote merendeel.’
Toevallige ontmoetingen
Architect Peter van Assche werkt van onderop. Híj legt de keuzes die bewoners moeten maken telkens voor. Het gaat hier om samen ontwikkelen, vanaf het allereerste moment. Peter heeft een boek geschreven over hofjes en heeft veel ervaring met ‘sociaal’ ontwerpen’. Birgit licht dit toe: ‘Er zijn hier geen achtertuinen, schuttingen of heggen, maar wel collectieve dakterrassen. Bij het hofjesontwerp staat ontmoeting centraal. Hoe kun je toevallige ontmoetingen stimuleren? Met behoud van privacy.’
Buurt hoort erbij
De buurt hoort erbij. Het is de bedoeling dat ook buurtbewoners gebruik kunnen maken van de gemeenschappelijke ontmoetingsruimte. ‘We moeten als groep ervoor zorgen dat we outgoing blijven en ons niet naar binnen keren’, vindt Ym. Zij is daar nu al volop mee bezig. ‘Ik organiseer samen met andere leden van de Binnenhaven schoonmaakbijeenkomsten in de wijk. En op burendag of tijdens de landelijke manifestatie ‘NL Doet’ zorgen we ervoor dat we present zijn.’ Ze geeft voorlichting in de wijk over wat de Binnenhaven is. ‘Soms hebben mensen vooroordelen. Dan is het zaak snel de angel eruit te halen en in gesprek te gaan.’
Community builders
Hoe houd je een gemeenschap levendig? ‘Een aantal bewoners gaan fungeren als ‘community builders’. Zij verbinden mensen met elkaar, houden in de gaten of mensen niet buiten de boot vallen en zorgen dat bewoners hun talenten kunnen inzetten.’ Dat blijft permanent nodig. Nu is er een eerste groep leden. Als er in de loop van de tijd nieuwe bewoners aansluiten, is het belangrijk om enerzijds vast te houden aan de geformuleerde waarden, maar toch ook ruimte te scheppen voor ideeën van de nieuwkomers. Dat is balanceren, maar het lukt meestal goed, is de ervaring van Birgit. ‘Het is mooi als iedere bewoner erop let om mensen met elkaar te verbinden.’
Online platform voor de buurt
Nu is haar rol nog groot, maar als straks alle rollen zijn ingevuld dan wordt haar aandeel beperkter. Birgit: ‘We zijn druk bezig met een online communityplatform dat De Binnenhaven samen met de landelijke organisatie ‘Mijn Buurtje’ ontwikkelt. Bewoners kunnen zich daarop voorstellen en aangeven wat hun hobby’s en talenten zijn. Dat is ook een onderdeel van gemeenschapsvorming.’ Iedereen draagt bij aan de ontwikkeling. Bovendien zijn de inwoners van Almere voor een groot deel pioniers. ‘Het zijn allemaal doeners met het hart op de goede plek en met een scala aan talenten en deskundigheden’, zegt Birgit. ‘Dat is voor gemeenschapsvorming hard nodig.’
Coöperatie
Er is gekozen voor een coöperatie model. Dat past het beste bij de filosofie van het concept: verantwoordelijk zijn voor de buurt en de bewoners, met het behouden van de eigen regie. De bewoners bepalen alles zelf: de verhuur, het beheer, het onderhoud van de woningen en gemeenschappelijke tuinen en -ruimtes. De woningen zijn van de wooncoöperatie. Er wordt geen winst gemaakt, zodat de woningen altijd betaalbaar blijven. Het is geen gemakkelijke weg tot nu toe. Een grote hobbel bleek de gronduitgifte. ‘De gemeenteraad kwam in september uiteindelijk met een passende grondprijsberekening. Nu ligt er een projectopdracht voor het Stadswerfpark in Almere Haven, waar de Binnenhaven onderdeel van uitmaakt. Dat betekende een doorbraak’, aldus Birgit. ‘Gemeenten hebben nog weinig ervaring met een coöperatie. We zijn geen ontwikkelaars en we zijn geen corporatie.’
Reis met stormen
Birgit en Ym verwachten dat ze – als aan de slag kunnen met bouwen en alles soepel loopt - eind 2025 klaar zijn. Ym: ‘Ik zie het als een mooie reis. We krijgen ongetwijfeld nog heel wat stormen onderweg. Soms zullen mensen stoppen omdat het proces te lang duurt of omdat ze niet met elkaar door één deur kunnen. Maar het komt er en het wordt prachtig. Ik zie mezelf daar straks heerlijk wonen, meedoen en genieten. Ik zal actief zijn in de verschillende werkgroepen. En op een stoel voor mijn huis genieten van het leven, van de buurt, met aandacht voor elkaar.’
Verbindingsfestival Samen Buurten
Birgit en Ym verzorgen een sessie op het Verbindingsfestival Samen Buurten, dat plaatsvindt op 14 november in de Kunstlinie in Almere. Bekijk het programma en meld je gratis aan >>
Kijk voor meer informatie over de Binnenhaven op https://www.debinnenhavenalmere.nl/
